|
Ҳамма мусулмонлар дейилганда Исломий давлатга бўйсунган юртларда яшайдиган мусулмонлар кўзда тутилади. Яъни Халифалик мавжуд бўлиб келаётган бўлса, халифанинг собиқ фуқаролари бўлган мусулмонлар кўзда тутилади. Ёки агар Исломий давлатни ҳали тиклашмаган бўлса ва уни тиклаб исломий ҳаётни қайтадан бошлашса, шу давлатни тиклаб халифалик битимини тузган мусулмонлар кўзда тутилади. Аммо мусулмонлардан бошқаларнинг байъат беришлари ҳам ва рози бўлишлари ҳам шарт эмас. Чунки улар ё Ислом салтанатига қарши чиқишади ёки куфр диёрида яшаб Ислом диёрига қўшилиш имконига эга бўлишмайди. Бу иккала тоифанинг ҳам инъиқод байъати беришга ҳаққи йўқ, фақат итоат байъати бериши лозим. Чунки Ислом салтанатига қарши чиқувчиларга боғийлик ҳукми берилади. Куфр диёрида яшайдиганларга келсак, улар билан Ислом салтанатининг тикланиши амалга ошмайдики, улар уни амалда тиклашса ёки унинг таркибига киришса. Шунга кўра демак инъиқод байъати бериш ҳуқуқига эга бўлган ва халифанинг тикланиши шаръий бўлиши учун розиликлари олиниши шарт бўлган мусулмонлар Ислом салтанатини амалда барпо қиладиган кишилардир. «Бу гап ақлий баҳсдир, бу ерда унга ҳеч қандай шаръий далил йўқ», дейилмайди. Бундай дейилмайди. Чунки у ҳукмнинг ўзи ҳақида эмас, балки ҳукм маноти ҳақидаги баҳсдир. Шунинг учун унга ҳеч бир шаръий далил келтирилмайди. Балки у ўз ҳақиқати баёни билан келади. Масалан ўлимтикни ейиш ҳаром. Бу шаръий ҳукмдир. Ўлимтик нима эканлигини ўрганиб аниқлаш эса ҳукм манотидир, яъни ҳукм тааллуқли бўладиган мавзудир. Яна масалан мусулмонларнинг халифани тиклашлари шаръий ҳукмдир. Бу тиклаш розилик ва ихтиёр билан бўлиши ҳам шаръий ҳукмдир. Далил мана шунга келтирилади. Аммо бу тиклашни амалга оширадиган мусулмонлар ким эканлигига ва розилик билан ихтиёр акс этадиган иш нима эканлигига келсак, бу ҳукм манотидир, яъни муолажаси учун ҳукм келган мавзудир. Унга шаръий ҳукмнинг тўғри келиши эса у ҳақдаги шаръий ҳукмни рўёбга чиқадиган қилиб қўювчи нарсадир. Шунга кўра мана шу нарса, яъни ҳақиқатини шаръий ҳукм баён қилиб келган мана шу нарса баҳс қилинади.
«Ҳукм маноти ҳукм иллатидир, шунинг учун унинг бирон шаръий далили бўлиши керак», дейилмайди. Чунки ҳукм
54-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247